Paradoks Ne Demek? İnsan zihni doğruluğunu kabul ettiği bilgiler içindeki çelişkileri ayırt ettiğinde şüphe duyar ve yaşanan bu durum paradoks olarak tanımlanır. Paradoks, alışılmış dışında, tuhaf ya da hayret edilecek düşünceler şeklinde ifade edilmektedir. Toplum tarafından kabul görmüş bilgi ve fikirlere aykırı, zıt olan kavramını karşılamaktadır. O fikrin alışılmışın dışında olması ve mantığa uymaması durumunu ifade eder.
Paradoks Türkçe kelime anlamı olarak; çelişki, karşıtlık, tezatlık, çatışkı, yanıltmaç şeklindedir. Yani herhangi bir ifadenin insan sezgileriyle örtüşmemesini vurgular. Absürt ya da çelişkili ifadeler de paradoks ile açıklanmaya çalışılmaktadır.
Paradoks Ne Demek?
Paradoksun başlangıcı Eski Yunan felsefi akımlarına dayanmaktadır. Bu dönemde birçok düşünür paradokslarla ilgilenmiştir. Hatta kendi adları ile anılan paradokslar günümüzde bile bilinmektedir. Bu kavram Yunanca “para”, ileri kelimesi ile “doxa”, düşünce kelimesinin birleşiminden oluşturulmuştur. Ve yeni kelimenin anlamı ise “yanıltıcı olan şey” olarak açıklanmaktadır.
17. Yüzyılda Avrupa’da ilk kez bu kavram kullanılmaya başlanmıştır. Bilim adamları, filozoflar ve rahipler sayesinde kullanımı yaygınlaşmıştır. Paradokslar yüzyıllardan beri insanları şaşırtmış ve aynı zamanda eğlendirmiştir. Paradoks bir çok alanda da kullanılmaktadır.
Paradoks Çeşitleri Neler?
Bilinen ilk paradoks örneği “Giritli paradoksu” adı ile bilinmektedir. Eski yunan filozofu Epimenides’e ait bir paradoks olduğu bilinmektedir. Epimenides; “Tüm Giritliler yalancıdır.” demiştir. Burada yaşanan mantık hatası Epimenides’in de Giritli oluşudur.
Sonrasında bunun bir paradoks olmadığı kanıtlansa da günümüz “yalan paradoksları” için büyük katkı sağladığı inkar edilemez bir gerçektir. Paradokslar çeşitlerine göre sıralanabilir.
- Sonsuzluk paradoksları: Hilbert’in otel paradoksu üzerinden bunu açıklayabiliriz. Sonlu oldası olan bir otel düşünün. Bu otelin tüm odaları dolu. Otele gelen yeni müşteri için boş oda olmadığı söylenecektir. Peki, otel sonsuz odalı olsaydı ve yine tüm odalar dolu olsaydı, yeni gelen müşteriye yine “oda yok” mu denecektir? İşte bu karışıklığa sunulmaya çalışılan örnekler günümüze dek gelen sonsuzluk paradokslarının oluşmasını sağlamıştır.
- Russell paradoksları (küme teorileri): Ünlü İngiliz düşünür Bertrand Russell küme paradokslarının yaratıcısıdır. Küme teorisine dayanan paradokslar onun adıyla anılmaktadır.
- Zeno paradoksları: Zeno, mantıkçı filozoflardandır. Matematik tarihindeki ilk şüpheci kabul edilir. 40’a yakın paradoksu olduğu bilinmektedir. Ok paradoksu, dichtomy paradoksu ve en çok da tavşan- kaplumbağa paradoksu ile anılmaktadır.
- Epimenides paradoksu (yalancı paradokslar): “Bütün Giritliler yalancıdır.” cümlesini paradoks olarak ortaya atmış ancak daha sonra bunun paradoks olmadığı kabul edilmiştir. Buna rağmen birçok paradoks yaratılmasına öncü olduğundan bu tarz paradokslar Epimenides paradoksları olarak isimlendirilmektedir.